Αναζητώντας δημοκρατικές, οικολογικές αρχές στον Ενεργειακό Σχεδιασμό
Του Μπάμπη ΜΠΙΛΙΝΗ
Το ενεργειακό το αντιμετωπίζουμε μέχρι σήμερα ως πρόβλημα αντιμετώπισης της διαρκώς αυξανόμενης ζήτησης και όχι ως στοιχείο ενός εναλλακτικού παραγωγικού μοντέλου και καταναλωτικών συμπεριφορών, όπως προτείνουν πολιτικοί και οικονομολόγοι υποστηριχτές της «Οικονομίας των Αναγκών». Ένα εναλλακτικό παραγωγικό μοντέλο, που δεν θα αναπαράγει τις ανισότητες και τις κρίσεις του νεοφιλελευθερισμού. Σε μια περίοδο όπου η διαρκής προσπάθεια βελτίωσης των μακροοικονομικών δεικτών με βάση το[...] καπιταλιστικό πρότυπο εξαθλιώνει οικονομικά τους λαούς και δημιουργεί ανθρωπιστικές τραγωδίες λόγω σοβαρών κλιματικών αλλαγών, ο ενεργειακός σχεδιασμός πρέπει να βασίζεται στις παρακάτω αρχές:
* Εξοικονόμηση: με πολιτικές που θα στοχεύουν στην αλλαγή παραγωγικού μοντέλου και στους τρεις τομείς (πρωτογενής, δευτερογενής, τριτογενής) της οικονομίας και των καταναλωτικών συνηθειών με στόχο την εξοικονόμηση ενέργειας, ενάντια στην «ορθοδοξία» της οικονομίας της αγοράς, που επενδύει στην αύξηση της ζήτησης.
* Αξιοποίηση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, με σεβασμό στην κλίμακα του χώρου και στις περιβαλλοντικές αντοχές του τόπου. Με εξειδίκευση του Ειδικού Χωροταξικού ανά περιοχή και ευλαβική τήρηση των κανόνων ασφαλείας, όσον αφορά την λειτουργία εγκαταστάσεων.
* «Αρχή της τοπικής αυτάρκειας»: Στο πεδίο της ενέργειας η παραπάνω πολιτική επιβάλει την τάση για ενεργειακή αυτάρκεια κάθε κοινότητας μέσω της εκμετάλλευσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Σε αυτή τη βάση θα επιτύχουμε και την μείωση των ενεργειακών αναγκών μέσω της δημιουργίας πιο υπεύθυνων καταναλωτών, που θα αναλογίζονται πριν καταναλώσουν το περιβαλλοντικό κόστος της παραγωγής ενέργειας. Κανένας δεν θα υποστήριζε για παράδειγμα τη ρυπογόνα καύση μαζούτ ή λιθάνθρακα ή τη δημιουργία πυρηνικών εργοστασίων για την παραγωγή ενέργειας τη στιγμή που οι ρύποι θα έπνιγαν τον ίδιο και το ενδεχόμενο ενός πυρηνικού ατυχήματος θα απειλούσε τον ίδιο και όχι μια μακρινή πόλη ή χώρα όπως συμβαίνει σήμερα.
Η πρόταση αυτή συμβαδίζει με την αναζωογόνηση των τοπικών κοινοτήτων σε όλα τα επίπεδα. Στις μικρές κοινότητες ή στις γειτονιές των μεγάλων πόλεων είναι δυνατόν να εφαρμοστούν μοντέλα άμεσης συμμετοχικής δημοκρατίας. Με αυτό τον τρόπο ο πολίτης μπορεί να λαμβάνει ο ίδιος στα πλαίσια τοπικών συνελεύσεων αποφάσεις για την ίδια τη ζωή του –όχι μόνο για την ενέργεια- και να προωθεί τις λύσεις των προβλημάτων που ο ίδιος γνωρίζει καλύτερα από τον όποιο διαμεσολαβητή της γνώμης του. Σε αυτή την κλίμακα γίνεται άλλωστε εφικτό να ελέγχονται οι εξουσίες, να μην καταστρατηγείται η θεμελιώδης διάκρισή τους, να μην παγιώνονται εντολοδόχοι της γενικής βούλησης, -οι πολιτικές αποφάσεις δεν μπορεί να είναι αποτέλεσμα στατιστικής-, και συνεπώς να περιορίζονται φαινόμενα πολιτικής αλαζονείας, αναξιοκρατίας και διαφθοράς.
Οι ιδέες της εξοικονόμησης ενέργειας και της «αρχής της αυτάρκειας» δεν συμφωνούν με τη μετατροπή ολόκληρων περιοχών σε εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Παράλληλα δεν αποδέχονται υποχρεωτικά και τη λογική ύπαρξης ορίων και στεγανών στην ενεργειακή αυτάρκεια στο βαθμό που μπορούν να αντιμετωπιστούν ενεργειακές ανάγκες γειτονικών περιοχών και να ελαφρύνουν βεβαρημένες οικολογικά περιοχές (Μεγαλόπολη, Πτολεμαΐδα, Κοζάνη κλπ).
Τα παραπάνω στην ελληνική πραγματικότητα σημαίνουν ότι ο ενεργειακός σχεδιασμός οφείλει να είναι ευθύνη πρωταρχικά της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, πρώτου και δευτέρου βαθμού, με στόχο την αυτάρκεια. Ευθύνη της κεντρικής διοίκησης είναι να συνθέτει τους περιφερειακούς σχεδιασμούς και να εγγυάται την ασφάλεια του συστήματος με την δημόσια επιχείρηση παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.
Η παραγωγή ενέργειας έχει παγκοσμίως μετατραπεί σε πεδίο κερδοφορίας του παγκοσποιημένου χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου, που σχεδιάζει την παραγωγή ενέργειας ως καταναλωτικό προϊόν, που η πώληση του αποφέρει κέρδη και όχι ως κοινωνικό αγαθό.
Η ουτοπία να σχεδιάσουμε την οικονομία και την κατανάλωση ενέργειας με βάση τις κοινωνικές ανάγκες για βιώσιμη ανάπτυξη, για κοινωνική συνοχή και αλληλεγγύη, για προστασία του περιβάλλοντος είναι ρεαλιστικά επιτακτική ανάγκη.
Μπάμπης ΜΠΙΛΙΝΗΣ
